Profilaktyka raka piersi

Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem u kobiet w Polsce. Co roku taką diagnozę słyszy ponad 20 tys.kobiet a u 5-10 proc z nich nowotwór rozpoznawany jest od razu w stopniu zaawansowanym .Jak pokazują dane Krajowego  Rejestru Nowotworów , w 2020 roku rak piersi i nowotwory ginekologiczne odpowiadały w sumie za 37 proc.wszystkich zachorowań na nowotwory wśród Polek.  Ponieważ zachorowania na raka piersi stają się coraz częstsze, każda nieprawidłowość wykryta w piersi musi być koniecznie wyjaśniona – trzeba wykluczyć jej nowotworowy charakter. Większość wykrywanych przez kobiety zmian w piersiach to nie nowotwory, ale zmiany łagodne, takie jak torbiele czy zmiany włókniste. Przyczyny większości przypadków raka piersi nie są możliwe do ustalenia.   Od mniej więcej 13 lat obserwowana jest rosnąca tendencja w zakresie umieralności na raka piersi.I to pomimo postępów w zakresie organizacji leczenia , diagnostyki czy dostępu do nowoczesnych opcji terapeutycznych. 

Czynnikami ryzyka zachorowania na raka piersi są:

• płeć żeńska (na sto zachorowań u kobiet przypada jedno u mężczyzn),
• wiek kobiety
• występowanie raka piersi w rodzinie (dotyczy osób w młodszym wieku),
• pierwsza miesiączka we wczesnym wieku,
• menopauza w późnym wieku,
• późny pierwszy poród
• długotrwała hormonalna terapia zastępcza lub antykoncepcja hormonalna stosowana powyżej siedmiu lat,
• ekspozycja na działanie promieniowania jonizującego (stosowanego w celach leczniczych),
• łagodne choroby proliferacyjne piersi,
• otyłość i spożywanie nadmiernych ilości tłuszczów zwierzęcych (czynnik prawdopodobny),
• regularne spożywanie alkoholu,
• nosicielstwo mutacji genów BRCA1 i BRCA2.

Za czynniki ochronne przyjmuje się:

• późną pierwszą miesiączkę,
• wczesną menopauzę,
• wczesny pierwszy poród (przed 30. rokiem życia) i karmienie piersią,
• nie występowanie zachorowań na raka piersi lub jajnika wśród najbliższych krewnych,
• wysiłek fizyczny i sportowy tryb życia.

Samobadanie piersi

Wiele badań sugeruje, że kobiety, które dokładnie badają piersi, wykrywają guz nowotworowy o mniejszych wymiarach. Szerokie zastosowanie samokontroli piersi obniża stopień zaawansowania raka w chwili wykrycia i zwiększa szansę na całkowite wyleczenie. Lekarze i pielęgniarki powinni uczyć samokontroli piersi, pokazując w czasie badania budowę i fizjologię piersi z identyfikacją żeber. Uczący muszą podkreślać konieczność odpowiedniego ucisku na tkanki sutka przy badaniu, zwracać uwagę na rozpoznania nieprawidłowości.
Samobadanie rozpoczynamy od oglądania piersi przed lustrem. Ręce są opuszczone, pozycja stojąca lub siedząca. Następnie ręce opieramy na biodrach, potem zaś podnosimy je do góry. Piersi oglądamy, zwracając uwagę na następujące rzeczy:

• czy nie ma asymetrii, która może być spowodowana obecnością guza,
• czy skóra nie jest wciągnięta (pod zagłębieniem w skórze może być umiejscowiony guz), wciągnięcie skóry może stać się zauważalne dopiero po zmianie ułożenia rąk,
• czy nie pojawiło się uwypuklenie skóry,
• czy brodawka sutkowa nie uległa wciągnięciu,
• czy na skórze piersi nie pojawiły się jakiekolwiek inne, nieobecne dotąd zmiany.

Następnie przystępujemy do badania piersi palcami (zwanego badaniem palpacyjnym). Piersi badamy opuszkami czterech złączonych palców, naciskając kolejno każdą ćwiartkę piersi i wykonując koliste ruchy. Wątpliwości, czy wyczuwalna struktura jest miąższem piersi, żebrem czy zmianą, pomoże wyjaśnić lekarz. We Wrocławiu istnieje dobrze rozwinięta sieć punktów samobadania, w których wyszkolone pielęgniarki lub położne pomagają w nauce samobadania.

Co należy robić, kiedy kobieta wykryje w piersi guza? Powinna zgłosić się do lekarza. Nie każdy guz piersi jest rakiem, ale aby stwierdzić to na pewno, potrzebna jest diagnostyka przeprowadzona przez specjalistę. Jeżeli guz gruczołu piersiowego jest rakiem, niezbędne jest leczenie.

Badanie przez pracowników ochrony zdrowia

Badanie piersi przez lekarzy, położne i pielęgniarki jest skuteczną metodą wcześniejszego wykrywania raka piersi. U dojrzałych kobiet zaleca się takie badanie raz w roku. Częstsze badania zaleca się u kobiet o większym ryzyku, wynikającym z występowania raka piersi u krewnych.

Mammografia

Badanie polega na prześwietleniu piersi za pomocą promieni rentgenowskich. W trakcie badania pierś musi być wciśnięta pomiędzy dwiema plastikowymi płytkami. Może to wywoływać pewien dyskomfort, ale nie powinno być bolesne. Dzięki temu promienie rentgenowskie łatwiej mogą przeniknąć przez tkanki.
Mammografii zwykle nie stosuje się do badania kobiet poniżej 30. roku życia, ze względu na większą gęstość tkanek gruczołu piersiowego.
Zalecane jest wykonywanie badań profilaktycznych od 40. roku życia. Badania przesiewowe (skriningowe) są wykonywane w przedziale wiekowym między 50. a 69. rokiem życia, gdyż ta grupa kobiet odnosi największą korzyść z ich przeprowadzania. Optymalne zalecenia dla skriningu raka piersi wymagają powtarzania badań co dwa lata.

USG piersi

Badanie ultrasonograficzne jest badaniem, które może być przeprowadzane u pań od 20. roku życia. U kobiet młodych jest podstawową metodą badania piersi. U pań w starszym wieku stanowi uzupełnienie mammografii, pozwalające różnicować zmiany torbielowate (prawie zawsze o charakterze łagodnym) i guzowate (lite), wymagające przeprowadzenia dalszych badań. Badanie jako profilaktyczne może być przeprowadzane raz w roku.
W tej metodzie wykorzystuje się dźwięki o bardzo wysokiej częstotliwości, poza normalnym zakresem ludzkiego słuchu. Dzięki temu powstaje obraz przedmiotu. Jest to dokładnie ta sama procedura, którą stosuje się do oglądania płodu w czasie ciąży. Pozwala obejrzeć ewentualne zmiany w piersi pod różnymi kątami.

Badanie jest całkowicie bezbolesne. Pacjentka kładzie się na plecach z ramionami nad głową, co powoduje spłaszczenie piersi, a zatem umożliwia uzyskanie lepszego obrazu. Następnie pierś pokrywa się specjalnym żelem i przesuwa po niej przetwornikiem (podobnym nieco do myszki komputerowej lub mikrofonu). Wysyłane przez przetwornik fale ultradźwiękowe odbijają się od różnych tkanek i umożliwiają powstanie obrazu, który można na bieżąco oglądać lub utrwalić na wydrukach.

Biopsja piersi

Prawie 8 na 10 guzków piersi wykrytych metodami obrazowymi jest nieszkodliwych. Aby to określić, wykonuje się biopsję. Jest to badanie polegające na pobraniu komórek i tkanek do badania pod mikroskopem, w celu określenia charakteru zmiany w piersi. Biopsja może być igłowa (cienkoigłowa lub gruboigłowa) albo chirurgiczna.

Biopsja igłowa jest wykonywana gdy guzek jest łatwo dostępny. Próbkę tkanki pobiera się za pomocą strzykawki z cienką lub grubą igłą. Biopsja cienkoigłowa jest najmniej inwazyjna, ale jej wadą jest to, że podczas pobierania próbki tkanki mogą ulec zniszczeniu, co utrudnia wykonanie analizy. Biopsja gruboigłowa z kolei jest najczęściej wykonywanym rodzajem biopsji. Jest minimalnie inwazyjna i wymaga miejscowego znieczulenia. Przebiega podobnie do biopsji cienkoigłowej, ale w celu wprowadzenia grubej igły, lekarz musi wykonać niewielkie nacięcie na skórze. W ten sposób pobiera się większe próbki tkanek niż w przypadku biopsji cienkoigłowej, a zatem prawdopodobieństwo uszkodzenia komórek jest mniejsze. Biopsja gruboigłowa nie nadaje się jednak dla pacjentek, których zmiany są bardzo niewielkie albo twarde, lub gdy guzek jest położony bardzo blisko ściany klatki piersiowej, tuż przy płucu. Ponadto, przez kilka dni po zabiegu pierś może być lekko zasiniona i bolesna.

Biopsja chirurgiczna z kolei wymaga wykonania nacięcia, więc wykonuje się ją pod znieczuleniem ogólnym. Pobraną próbkę oddaje się do laboratorium, gdzie przeprowadzane są badania i postawione rozpoznanie. Biopsja chirurgiczna rzadko jest pierwszą biopsją. Zwykle wykonuje się ją gdy wyniki biopsji gruboigłowej są niejednoznaczne. Czasem, gdy rak jest bardzo zaawansowany, pacjentka od razu poddawana jest zabiegowi usunięcia guza lub piersi (mastektomii). Podczas tego zabiegu również pobierana jest próbka tkanki do badań. Ich wyniki pozwalają określić rodzaj dalszego leczenia.
W wypadku zmian wyczuwalnych biopsja może być przeprowadzana bez użycia badań obrazowych, jeśli guzek lub torbiel nie są wyczuwalne, należy wykonać ją pod kontrolą USG lub mammografii.